पृथ्वी दिवस

आजको यो वर्तमान समयमा दुषित वातावरणको समस्या तिव्र रुपमा बृद्धि भैरहेको छ । पानी प्रदुषण, हावा प्रदुषण, वन जंगल फँडानी गर्ने जसबाट बाँधी, पहिरो वा जलप्रलय आदि जस्तो आपत्तिहरु भै रहेको छ । यस बाहेक वातावरणमा हरियो पन ल्याउँन नसकेर वायुमण्डलमा ओजोन साम्रगी कम भएको र तेल उर्जाको कमी भएको समस्याको सामना गर्नु परि रहेको छ ।

पृथ्वी दिवस ( Earth Day )

पृथ्वी दिवस संसारभरिका प्रकृति र वातावरणलाई संरक्षण गर्न याद दिलाउँने धेरै महत्त्वपूर्ण दिन हो । पृथ्वी दिवस हरेक वर्षको अप्रिल २२ तारिकमा मनाइन्छ । सन् १९७० अप्रिल २२ तारिकको दिन पहिलो पटक पृथ्वी दिवसको उत्सव सुरु गरिएको थियो । त्यो दिन संसारभरका मानिसहरुले प्रकृतिले मानवजातिलाई दिएको अनमोल उपहारलाई सम्झि प्रकृति र वातावरण कतिको महत्त्वपूर्ण छ भन्ने कुरामा पुनविचार गरी त्यसलाई कसरी जोगाउँने भन्ने कुरामा ध्यानाक्रषण गर्छ ।

गत वर्ष सन् २०२० को सरुवात संगै विश्वमा कोरोना कोभिड-१९ रोग फैलिएर करीव करोडौं मान्छे कोरोना भ्याइरसबाट संक्रमित भई लाखौंको सङ्ख्यामा मरेका छन् । कोभिड महामारी रोगले मानिसहरुमा हाम्रो जीवनमा कुनै पनि कुरा निष्चित छैन भन्नेलाई राम्रो संग सम्झना दिलाइएको छ । साथै लोकले भोगेको विशाल क्षेतिलाई तत्काल कसरी सल्झाउँने भन्ने ठूलो चुनौति पनि भोग गरेको छ ।

यस बाहेक, संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिप एन्टोनियो गुटरेसले कोभिड-१९ ले सामाजिक र आर्थिक पक्षमा पारेको प्रभावबारे प्रतिक्रिया ब्यक्त गर्दै भनेका छन् कि “ यदि हामीले जलवायु परिवर्तन सम्बन्धि दिगो विकासका लक्ष्यहरु र पेरिस सम्झौतामा अगाडी बढेको भए हामी अझ बढी चुनौतीको सामना गर्न सक्दछौं । ”

विश्व दिवसको दिन प्राकृतिक वातावरण सम्बन्धि सरोकार राखि स्कूल र सार्वजनिक पार्कहरु वा अन्य विभिन्न ठाउँहरुमा गरीने हजारौं वातावरणीय गतिविधिहरुलाई थुप्रै गैर-सरकारी संस्थाहरुले अवलोकन र अनुगमन गर्ने गरेको छ । विश्वभरका प्रत्येक देशहरुमा पृथ्वी दिवसका दिन मानिस प्रकतिमा निर्भर रहेको कुरा र प्रकृतिलाई जोगाउँनु पर्छ भन्ने विभिन्न चेतना मुलक गतिविधिहरुको आयोजना गर्ने गर्दछ । साथै सबै देशका नागरिकहरुले प्रकृतिमा रहेका स्रोतहरुको साझा उपभोग गर्ने कुरालाई याद गराई, सामुहिक रुपमा पृथ्वीको रक्षा गर्नु पर्ने हाम्रो जिम्मेवारी भएको कुरा पनि बुझाउँद छ । त्यसैकारण यो दिनमा प्रकृतिमा नराम्रो असर पार्ने कामहरुमा समीक्षा गरी समाधान गर्ने र हातेमालो गर्दै संसारलाई वचाउँने गतिविधिहरुको सिर्जना गर्ने अति उपयुक्त अवसर हो ।   

मानिसहरुको राम्रो र नराम्रो दृष्टिकोणले विश्वमा असर गरेको हुन्छ
 

कुनै एक जना ब्यक्ति जो संग नराम्रो दृष्टिकोण रहेको छ भने उसले वातावरण चाहे जस्तो सुकै होस् खाली आफ्नो सजिलोपन र  आफ्नो स्वार्थ मात्र हेर्ने हुन्छ । जसको कारणले सबै सजीव र निर्जीवहरुमा नम्रारो असर पार्ने हुन्छ । कसै एक जनाको सजिलोपन हुने बानीले सारा वातावरण र मानिसहरुमा धक्का परेको हुन्छ । त्यस माथि अझ उसको वरपर रहेका अरु मानिसहरुको दृष्टिकोण पनि त्यस्तै सजिलोपन वा अल्छी भएको भयो भने नराम्रो असरहरु अझ तिव्र रुपमा धेरै चाँडै फैलिने हुन्छ । र रोक्नलाई गाह्रो हुने हुन्छ ।

मन सधै अशुद्ध भै दुखी भै राख्ने मानिसबाट नराम्रो दृष्टिकोण उत्पन्न हुने हुन्छ । जसले गर्दा उसको बोलि-चालि र अन्य क्रियाकलापहरुबाट वरिपरिका मानिसहरुमा नराम्रो असर पार्ने हुन्छ । उदाहरणको लागि फोहोर फाल्ने कुरालाई नै लिदा, यदि फोहोर फाल्दा राम्रो ब्यवस्थित रुपले फालेन भने त्यो नदी वा समुद्रमा पुगि दुषित पारी दिने हुन्छ । जसबाट पशु पन्छी र मानिसहरुलाई असर गर्ने हुन्छ । यी कुरा उसलाई थाहा भएता पनि गर्ने हुन्छ । किनकि उसमा आफुलाई मात्र सजिलो हुने गरी काम गर्ने बानी र नराम्रो दृष्टिकोण भएको कारण पछि आउँने समस्याबारे विचार गर्दैन ।

त्यस्तै अर्को पक्षमा शुद्ध मन भई सधै खुसी भै बस्नेले अरुलाई दुःख पिडा हुने काम गर्दैन । उसको क्रियाकलाप, सोचाई र बोलि सबै राम्रो हुने हुन्छ । आफ्नो बोलि वचन र चाल-चलनले प्रकृति र वरपरका मानिसहरुलाई दुःख कष्ट नदिने वा नबिगार्ने हुन्छ ।

यसरी मन शुद्ध भएकोलाई, हामी पोखरीको पानी सफा भएको सरह मान्न सक्छौं । जसले गर्दा माछाहरु राम्ररी देख्न सकिन्छ । मन शुद्ध भएको मानिसले पनि हरेक कुरालाई राम्ररी छान्न सक्ने हुन्छ । जब कुनै समस्या देखा पर्छ, तब त्यसको मुल कारण के हो त्यो राम्ररी पत्ता लगाउँन सकिन्छ र जरै देखि त्यसको समाधान पनि गर्न सक्ने हुन्छ । चाहे त्यो समस्या समाजिक स्तरको होस् वा देश वा विश्वको स्तर कै किन नहोस् । अन्तमा सबैलाई विस्तार पूर्वक समाधान गर्न सक्ने हुन्छ ।

यो अभ्यास विधि हेर्दा खेरी प्राथमिक वा पहिलो चरणको जस्तो भएता पनि यसमा भने जस्तै ती निमित्त र गाथाहरुको माध्यमबाट हामीमा ध्यान भावना गर्ने बानी नहुन्जेल सम्म निरन्तर अभ्यास गर्यौं भने, अति आश्चर्य कुराहरुको अनुभव गर्नुको साथै स-साना भएता पनि  दुबै शारीरिक र मानसिक रुपमा सकारात्मक कुराहरु उत्पन्न हुन सुरु हुन्छ । यो कुरा हामीले एक – दुई घण्टाको ध्यानमै प्राप्त गर्न सकिदैनौं । हामीले धेरै मात्रामा समय लगाई अभ्यास गर्दै जानु पर्ने हुन्छ । जस्तैः हामीले एउटा ठूलो रुखको बिउ रोप्यो भने त्यो बिउ बिस्तारै ठूलो हुदै एउटा ठूलो छहारी दिने रुख बन्न समय लाग्ने हुन्छ । तर त्यो समय अवधि भर हरेक दिन त्यो बिउ कति मात्रामा बढेको छ भन्ने कुरा नाप्न नसक्ने हुन्छौं ।

जब हामी सबै एकै साथ आफ्नो मनलाई शुद्ध गरी मन देखि नै माया ममता र भलोले भरिएको मैत्री भाव राखि प्रार्थाना गर्छौ । त हाम्रो यस प्रकारको प्रार्थानाले हामी भित्र रहेको परिशुद्ध शाक्ति आफु वरपरका अति प्रिय मानिसहरु, आफन्तहरु हुदै संसारका सबै सत्त्व प्राणीहरुलाई सम्म पुग्न जाने हुन्छ । त्यति मात्र नभई प्रकृति र विश्व सम्म पनि राम्रो शान्त र सुखमयको आभास छरिएर, विश्वमा शान्ति आउँने निष्चित हुन्छ ।